نحوهٔ نگارش پایان‌نامه

بسیاری بر این باورند که نوشتن پایان‌نامه کاری دشوار و چالش‌برانگیز است. در صورتی که اگر پیش از انجام هر کاری بتوانیم برای آن برنامه و نقشهٔ ذهنیِ درستی تهیه کنیم فرایند انجام آن کار بسیار لذت‌بخش خواهد بود. در این مقاله قصد دارم دربارۀ نکاتی صحبت کنم که برگرفته از تجربیات شخصی‌ام در نگارش پایان‌نامه است. این نکات به شما کمک می‌کند تا دید بهتری برای تدوین پایان‌نامهٔ خود داشته باشید و به‌طور کامل با نحوهٔ نگارش پایان‌نامه آشنا شوید.

پیش از هر چیزی باید بدانیم هنگام نگارش پایان‌نامه به‌طورکلی ما با دو مسئله مواجهیم: مراحل نگارش پایان‌نامه و نحوهٔ نگارش پایان‌نامه. به همین دلیل هم‌زمان که دربارۀ مراحل نگارش پایان‌نامه صحبت می‌کنیم، دربارۀ نحوهٔ نگارش آن نیز صحبت می‌کنیم و توصیه‌هایی کاربردی برای راحتی و سرعت روند انجام آن ارائه می‌دهیم.

مراحل نگارش پایان‌نامه

۱. تعیین قالب

با توجه به دانشگاهی که در آن تحصیل می‌کنیم موظفیم که پایان‌نامهٔ خود را در قالب مشخص‌شده‌ای ارائه دهیم. تعیین اندازۀ فونت مدنظر و کاغذ صفحات، شیوهٔ شماره‌گذاری و ترتیب قرارگیری صفحات مقدماتی و استایل تیتر و متن ازجمله دستورالعمل‌هایی است که باید به آن توجه کنیم. پس، پیش از شروع باید از شیوه‌نامهٔ دانشگاه خود مطلع باشیم تا بتوانیم از زمان خود به‌صورت بهینه استفاده کنیم و درگیر معضلات تغییر قالب نشویم.

۲. کلیات تحقیق

فصل اول پایان‌نامه درباره کلیات تحقیق است که شامل چکیده، مقدمه، بیان مسئله، فرضیه و اهداف تحقیق است. این فصل مهم‌ترین بخش پایان‌نامه است. چراکه تمام اطلاعات را باید متناسب با مسئله، فرضیه و اهدافی که در این فصل مطرح می‌کنیم گردآوری کنیم تا بتوانیم درنهایت به آن‌ها پاسخ دهیم و یا دربارهٔ آن‌ها اظهارنظر کنیم. درواقع منابع مطالعاتی و استراتژی محتوای پایان‌نامه را با توجه به پرسش، فرضیه و اهدافی که در این فصل بیان می‌کنیم تعیین می‌کنیم و در تمام مراحل تدوین پایان‌نامه آن را در نظر می‌گیریم.

۳. مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینهٔ تحقیق

در فصل دومِ پایان‌نامه دربارهٔ پیشینهٔ تحقیق و پژوهش‌هایی را که پیش از ما دربارهٔ موضوع پژوهشمان انجام ‌شده گردآوری می‌کنیم. نکته‌ای که در این بخش باید به آن توجه کنیم این است که اگر اختلاف‌نظری در نتایج پژوهش‌های پیشین می‌یابیم از آن ساده نگذریم و حتماً در سیر پژوهش خود آن‌ها را با یافته‌های خود مقایسه کنیم و دربارهٔ آن‌ها اظهارنظر کنیم زیرا این کار به پایان‌نامهٔ ما ارزش و معنا می‌دهد.

۴. روش اجرای تحقیق

در فصل سوم پایان‌نامه دربارهٔ روش تحقیق، چگونگی گردآوری اطلاعات و احیاناً موانعی که در فرایند پژوهش با آن مواجه بوده‌ایم صحبت می‌کنیم که این موضوع با توجه به رشتهٔ تحصیلی و اینکه پژوهش ما نظری، تجربی یا داده‌کاوی است متفاوت است.

۵. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

در فصل پنجم پژوهش، پس‌ازآنکه اطلاعات لازم برای پژوهشمان را گردآوری کردیم وقت آن می‌رسد که داده‌های خود را با توجه به موضوع پژوهش و فرضیه‌های مطرح‌شده در فصل اول تجزیه‌وتحلیل کنیم.

۶. نتیجه‌گیری و پیشنهادها

در فصل پایانی، نتایج و یافته‌های پژوهش را می‌آوریم و اگر پیشنهاد یا راهکاری برای موضوع پژوهش داشتیم ارائه می‌دهیم.

در این فصل همچنین فهرست منابع فارسی و لاتین را مجزا بیان می‌کنیم و درنهایت پیوست را ضمیمۀ آن می‌کنیم.

۵ نکتهٔ کاربردی برای نحوهٔ نگارش بهتر پایان‌نامه

۱. در انتخاب موضوع پایان‌نامه جسور باشیم.

یکی از مواردی که در نحوهٔ نگارش پایان‌نامه دخیل است موضوع پایان‌نامه است. ازآنجاکه با توجه به موضوع انتخابی روش تحقیق را مشخص می‌کنیم، اغلب دانشجویان برای آنکه روند مشخص‌شده‌ای برای پژوهش داشته باشند و با مشکلات  کمتری مواجه شوند و منابع در دسترس‌تری برای پژوهش داشته باشند، موضوعات کلیشه‌ای و پرتکرار را برمی‌گزینند. این در حالی است که موضوعات جدید همیشه از ارزش خاصی برخوردارند و اگر قصد داشته باشیم از آن در رزومهٔ خود استفاده و یا کتابی تدوین کنیم با استقبال بیشتری مواجه می‌شود.

نکتهٔ دیگر این است که علاقهٔ خود را در انتخاب موضوع پایان‌نامه در اولویت قرار دهیم. وقتی موضوع پایان‌نامهٔ خود را بر اساس علایق و سلایق خود برمی‌گزینیم برای نگارش آن شوق و انگیزهٔ بیشتری داریم و دشواری‌های آن را با رغبت بیشتری می‌پذیریم.

۲. تخصص استاد راهنمای خود را با موضوع پژوهش خود تطبیق دهیم.

وقتی چند سال پیش موضوع پایان‌نامه‌ام را انتخاب کردم استادی که با موضوع پژوهش من آشنا باشد و دربارهٔ آن سوابق پژوهشی مرتبط داشته باشد نیافتم. موضوع پایان‌نامهٔ من طنز ژورنالیستی بود و تخصص استادم در حوزهٔ عرفان. همین موضوع سبب شد نگارش پایان‌نامه‌ام زمان‌بر و پیچیده شود. دربارهٔ هر مطلبی که جمع‌آوری می‌کردم یا تردید و سؤال داشتم خودم باید تصمیم می‌گرفتم که این موضوع نگارش پایان‌نامه را دشوار می‌کرد.

۳. ورد را با هدف نگارش پایان‌نامه بیاموزیم.

نگارش پایان‌نامه در ورد اصول خاصی دارد. توصیه می‌کنم اگر با نرم‌افزار ورد چندان کار نکرده‌اید یا مهارت کمی در آن دارید، برای اینکه در انرژی و زمان خود صرفه‌جویی کنید حتماً پیش از شروع آموزش ببینید. مجموعهٔ یادِمی دوره‌ای کاربردی، آنلاین و بسیار مناسب برای نگارش پایان‌نامه در ورد دارد که تمام نیازهای ما را دراین‌باره رفع می‌کند. ازآنجایی‌که خودم از فراگیران این دوره هستم آن را به‌شدت پیشنهاد می‌کنم.

۴. منابع اطلاعاتی خود را در کتابخانهٔ ملی گردآوری کنیم.

گردآوری اطلاعات در نگارش پایان‌نامه مسئلهٔ مهمی است. به‌ویژه اگر روش تحقیق پایان‌نامه کتابخانه‌ای باشد. اگر برای نوشتن پایان‌نامه زمان محدودی داریم و یا در دسترسی به منابع اطلاعاتی با مشکلاتی مواجهیم، کتابخانهٔ ملی امکانات و محیط بسیار مناسبی برای این منظور دارد که اگر از آن استفاده کنیم در زمان و هزینه‌های خود صرفه‌جویی کرده‌ایم.

۵. نوشته‌های خود را ویرایش و بازخوانی کنیم.

هنگام نگارش پایان‌نامه از جملات کوتاه و روان استفاده کنیم. توجه کنیم ارتباط معنایی و منطقی مباحث در تمام بخش‌های پایان‌نامه منسجم باشد و پس از نگارش هر فصل آن را بازخوانی، ویرایش و در صورت نیاز اصلاح کنیم.

به فاصله‌گذاری کلمات و رسم‌الخط کلمات دقت کنید. برای اینکه از رسم‌الخط کلمات مطمئن باشید به تارنمای فرهنگ املایی ویراستاران مراجعه کنید.

۶. برای منابع و مآخذ پایان‌نامه از اندنوت (EndNote) استفاده کنیم.

معیار سنجش و اعتبار هر پژوهشی به منابع و مآخذ آن است. بسیار مهم است که برای تمام نقل‌قول‌ها و اطلاعاتی که می‌آوریم ارجاع یا سند و مدرک بیاوریم تا ناخواسته گرفتار سرقت ادبی نشویم. اندنوت برنامه‌ای است که به کمک آن می‌توانیم ارجاع‌دهی و منابع پایان‌نامه را مدیریت و سازمان‌دهی کنیم. این برنامه همچنین سرعت و دقت ما را در نگارش منابع پایان‌نامه افزایش می‌دهد. پس اگر می‌توانید حتماً از آن استفاده کنید.

جمع‌بندی

مراحل نگارش پایان‌نامه در هر رشته‌ای که تحصیل کنیم یکی است هرچند که هرکدام از ما برای نگارش پایان‌نامه اهداف متفاوتی داریم که با توجه به آن شیوه‌ای را اتخاذ می‌کنیم. روش و راهکارهایی که در این مقاله ارائه دادیم بر اساس تجربیات شخصی در نگارش پایان‌نامه بوده است. برای نگارش پایان‌نامه جوانبی وجود دارد که اگر آن‌ها را ندانیم یا به آن توجه نکنیم کار دشواری خواهیم داشت.

بسیاری از دانشجویان به دلیل نداشتن آگاهی از نحوهٔ نگارش پایان‌نامه تجربیات ناخوشایندی کسب می‌کنند و در تمام مدت نگارش پایان‌نامه احساس سردرگمی دارند.

خوشبختانه، برای نگارش پایان‌نامه امکانات بسیاری نظیر کتابخانهٔ ملی، دورهٔ آموزشی و تخصصی نگارش پایان‌نامه با ورد و برنامه‌های مدیریت منابع و ارجاع در اختیار داریم که می‌توانیم به کمک آن‌ها فرایند نگارش پایان‌نامه را آسان و لذت‌بخش کنیم.

اگر شما هم تجربیات ارزشمندی دراین‌باره دارید یا برای نگارش پایان‌نامه با مشکلاتی مواجه هستید خوشحال می‌شویم آن را در انتهای همین مقاله با یادِمی به اشتراک بگذارید تا از آن‌ها استفاده کنیم و کمکی برای هم باشیم.