ساعت بدنمان را چطور کوک کنیم

همهٔ ما برای اینکه بدانیم چه موقع به چه کاری رسیدگی کنیم از معیاری به نام ساعت استفاده می‌کنیم و براساس آن برنامه‌های روزانهٔ خود را می‌چینیم. گاهی هم برای اینکه زمان انجام کارها از دستمان در نرود ساعت را کوک می‌کنیم تا به ما یادآوری کند که زمان انجام کاری رسیده است.

می‌دانستید بدن ما هم برای اینکه به موقع به فعالیت‌هایش رسیدگی کند و سالم بماند از ساعت استفاده می‌کند؟ حتی برای اینکه از فعالیت‌های روزمره‌اش جا نماند باید این ساعت را کوک کند. جالب نیست؟!

دوست دارید بدانید این ساعت چطور کوک می‌شود و چه عواملی آن را ناکوک می‌کند؟

کوک ساعت بدن

احتمالاً دربارهٔ ساعت‌های خورشیدی شنیده‌اید. ساعت‌هایی که با حرکت خورشید زمان را نشان می‌دهد. ساعت بدن هم به نوعی به کمک نور خورشید کار می‌کند.

بخش کوچکی در مغز وجود دارد که حکم پیچ کوک ساعت بدن را دارد. این بخش کوچک صبح‌ها که نور می‌آید دستور شروع فعالیت و شب‌ها که نور می‌رود دستور خواب و استراحت بدن را صادر می‌کند. شاید از خود بپرسید این بخش از مغز در حفرهٔ تاریک جمجمه چطور از وجود یا نبود نور باخبر می‌شود! برای این کار از چشم کمک می‌گیرد.

در چشم ما گیرنده‌هایی وجود دارد که نور را تشخیص می‌دهد. وقتی خورشید طلوع می‌کند گیرنده‌ها این خبر را به آن بخش کوچک در مغز می‌رساند و دستور شروع فعالیت روزانهٔ بدن صادر می‌شود. وقتی هم خورشید غروب می‌کند همین گیرنده‌ها خبر می‌دهد که نور رفته است و دستور خواب و استراحت ما صادر می‌شود. درواقع نور حکم دستی را دارد که پیچ کوک ساعت را می‌چرخاند تا ساعت بدن را کوک کند و زمان دقیق انجام وظایف و استراحت بدن را یادآوری کند.

به این ترتیب ساعت بدن به صورت خودکار تنظیم می‌شود تا صبح سرحال از خواب بیدار شویم و روزمان را شروع کنیم، شب هم به خواب برویم تا برای صبحی نو آماده شویم. به این ساعت، ساعت بیولوژیک بدن می‌گویند.

ساعت ناکوک بدن

احتمالاً برایتان پیش آمده که ساعتتان عقب بماند یا باتری آن از کار بیفتد و شما را به موقع بیدار نکند. تنظیم ساعت بدن هم گاهی به هم می‌ریزد. به نظرتان چه چیزی باعث می‌شود ساعت بدن ناکوک شود؟ در ادامه با هم این عوامل را بررسی می‌کنیم.

نور: همان‌طور که گفتیم ساعت بدن به کمک نور تنظیم می‌شود. پس مهم‌ترین عاملی که می‌تواند آن را ناکوک کند همین نور است. اختراع لامپ تحولی بزرگ بود و باعث شد شب‌های تاریکمان روشن شود. اما وجود نور در شب مغز ما را گول می‌زند. مغز فکر می‌کند هنوز روز است و بدن باید بیدار بماند. پس کوک ساعت بدن را تغییر می‌دهد.

جالب است بدانیم حتی نور اندک صفحه‌های لوازم الکترونیک هم باعث می‌شود کوک ساعت بدن ناکوک شود و جالب‌تر اینکه این اثر نور، به خاطر طیف آبی آن اتفاق می‌افتد.

شبکه‌های اجتماعی: شب، زمانی برای آرامش، استراحت و فراغت از کار است. یکی از سرگرمی‌های ما در زمان فراغت سر زدن به شبکه‌های اجتماعی است. اما باید بدانیم هیجان ایجاد شده به خاطر دیدن پست‌های شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود بدن در حالت آماده‌باش بماند و این باعث اختلال در ساعت بدن می‌شود.

تغییر الگوی خواب: ما در طول هفته برای رسیدگی به کارهایمان شب‌ها در ساعت مشخصی می‌خوابیم و صبح‌ها ساعت مشخصی از خواب بیدار می‌شویم. اما گاهی روز‌های تعطیل این زمان‌بندی را رعایت نمی‌کنیم، دیرتر می‌خوابیم و دیرتر بیدار می‌شویم. همین، باعث می‌شود تنظیم ساعت بدن به هم بریزد.

بی‌خوابی: گاهی به دلایل مختلف ممکن است بی‌خوابی به سراغمان بیاید. مثلاً به خاطر بیماری جسمی مثل صرع، آلزایمر و درد‌های مزمن یا بیماری روحی مثل استرس، اضطراب و افسردگی. نخوابیدن هم نوعی تغییر الگوی خواب است و باعث اختلال در ساعت بدن می‌شود.

پرواززدگی: وقتی به کشوری دور سفر می‌‌کنیم که با کشور مبدا اختلاف زمانی زیادی دارد ممکن است روز از کشور مبدا حرکت کنیم و وقتی به مقصد می‌رسیم در کشور مبدا شب شده باشد اما در مقصد هنوز روز باشد. ما در کشور مبدا در آن زمان باید می‌خوابیدیم اما چون در مقصد هنوز روز است همچنان بیدار می‌مانیم. به این حالت پرواززدگی می‌گوییم که در این حالت هم ساعت بدن ناکوک می‌شود.

شیفت شب: بعضی مشاغل شبانه‌روزی هستند و کسانی که در شیفت شب کار می‌کنند بعضی از شب‌ها در هفته باید شب را بیدار بمانند. اینکه بعضی شب‌ها می‌خوابند و بعضی شب‌ها به خاطر شغلشان باید بیدار بمانند باعث به هم ریختن ساعت بدن می‌شود.

آثار ساعت ناکوک بدن

دربارهٔ عواملی که ساعت بدن را ناکوک می‌کنند گفتیم. حالا شاید این سوال برایتان پیش بیاید که اگر ساعت بدن ناکوک باشد چه اتفاقی می‌افتد. باید بگوییم ساعت ناکوک بدن به طور کلی بر دو جنبهٔ فردی و اجتماعی اثر می‌گذارد.

مهم‌ترین اثر ساعت ناکوک بدن اثری است که بر سلامت ما دارد. بدن در حالت طبیعی طوری برنامه‌ریزی شده است که فعالیت‌های ترمیمی بخش‌های مختلفش را براساس ریتم شبانه‌روزی تنظیم می‌کند تا خودش را بازسازی و انرژیش را بازیابی کند. وقتی ساعت بدن ناکوک شود این برنامه‌ریزی به هم می‌ریزد و فرایند بازسازی و بازیابی انرژی به درستی انجام نمی‌شود. همین باعث می‌شود سلامت بدن به خطر بیفتد و احتمال بروز بیماری‌های مختلف را در ما بیشتر می‌کند.

اثر دیگرِ ناکوک شدن ساعت بدن خواب‌آلودگی در طول روز است. وقتی ریتم شبانه‌روزی بدن به هم بریزد ریتم خواب هم به هم می‌ریزد و باعث می‌شود در طول روز خواب‌آلود باشیم. خواب‌آلود بودن باعث می‌شود در طول روز کسل و بی‌حوصله باشیم و همین باعث می‌شود فعالیت‌ها و برنامه‌هایی که برای روزمان در نظر گرفته‌ایم به درستی پیش نرود. این حالت علاوه بر اینکه می‌تواند باعث کاهش تمرکز در طول روز شود، در طولانی‌مدت می‌تواند بر موقعیت شغلی و اجتماعی ما اثر منفی داشته باشد.

ساعت بدن بر خلق‌وخو هم تاثیر مستقیم دارد. زیرا بخشی از مغز که به خلق‌وخو مربوط است براساس ساعت بدن تنظیم می‌شود. در نتیجه ناکوک شدن ساعت بدن باعث به وجود آمدن مشکلاتی مثل بی‌حوصلگی، افسردگی و اضطراب می‌شود که این مشکلات، هم روی زندگی فردی و هم بر روابط اجتماعی و شغلی ما اثر می‌گذارد.

کوک کردن ساعت ناکوک بدن

گفتیم که ناکوک شدن ساعت بدن می‌تواند عوارضی برای بدن ما داشته باشد مثل بیماری، خستگی، اضطراب، استرس، افسردگی و مشکلات خواب. پس لازم است برای ساعت ناکوک بدنمان فکری کنیم تا دچار این عوارض نشویم. بیایید با هم راه‌های کوک کردن دوبارهٔ ساعت بدن را بررسی کنیم.

کم‌کردن نور در شب

سعی کنیم شب‌ها با حداقل نور خانه را روشن کنیم و کمتر از لوازم الکترونیکی استفاده کنیم، به‌خصوص در ساعات نزدیک به زمان خواب. اگر واجب است از لوازم الکترونیکی استفاده کنیم، می‌توانیم با کم کردن نور صفحهٔ نمایش و روشن کردن حالت شب و فیلتر نور آبیِ دستگاهمان اثر منفی آن بر ساعت بدن را کمتر کنیم. خوب است در طول روز بیشتر در معرض نور خورشید باشیم و اگر می‌توانیم، حمام آفتاب بگیریم.

تنظیم خواب

سعی کنیم برنامهٔ زمانی منظمی برای خوابیدن و  بیدار شدن داشته باشیم. هر روز در ساعت مشخصی از خواب بیدار شویم، هر شب در ساعت مشخصی بخوابیم و مدت زمان خوابمان هم کافی باشد. به حس خواب‌آلودگیمان توجه کنیم و هر زمان احساس کردیم خواب‌آلود هستیم کمی استراحت کنیم.

تنظیم خوراک

همان‌طور که خوابیدن و بیدار شدنمان باید زمان مشخصی داشته باشد، زمان غذا خوردن هم باید منظم باشد. بهتر است بین زمان غذا خوردن و ساعت خوابیدنمان فاصله بگذاریم. حواسمان باشد این فاصله به اندازه‌ای باشد که نه با شکم پر به خواب برویم و نه قبل از خواب احساس گرسنگی داشته باشیم. بهتر است زمان وعده‌های غذایی را در ساعات میانی روز تنظیم کنیم. مثلاً بین ساعت ۸ صبح تا ۸ شب.

مقدار کالری دریافتیمان بهتر است در وعده‌های اول روز بیشتر باشد و در وعده‌های آخر روز کمتر. چون سوخت‌وساز بدنمان در ساعات ابتدای روز بیشتر است و به انرژی بیشتری نیاز داریم.

می‌دانیم که مصرف کافئین در بیشتر افراد باعث بیدار ماندن می‌شود و همین می‌تواند تنظیم ساعت بدن را به هم بریزد. پس بهتر است شب‌ها خوراکی‌های کافئین‌دار مصرف نکنیم.

دوری از هیجان در شب

سعی کنیم سر زدن به شبکه‌های اجتماعی را به روز موکول کنیم و در طول شب از شبکه‌های اجتماعی و اخبار دوری کنیم تا هیجان آن باعث بی‌خواب شدنمان نشود.

حرف آخر

ساعت‌ها اگر کوک نباشند کاربردشان را از دست می‌دهند. ساعت بدن هم باید کوک باشد تا ما بتوانیم در زمان‌های مناسب از روز به فعالیت‌های مناسب آن زمان بپردازیم. پس اگر می‌خواهیم با سرعت بیشتری به سمت هدفمان حرکت کنیم باید از کوک بودن ساعت بدنمان مطمئن شویم.

اینجا از عوامل ناکوک کنندهٔ ساعت بدن و راه‌های کوک کردن دوبارهٔ آن گفتیم. شما راه دیگری برای کوک کردن ساعت بدن می‌شناسید؟ تجربه‌های خود را در قسمت دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.