چگونه با استفاده از تفکر بصری ایده‌پردازی کنیم؟

زمانه زمانه‌ایست که یادگیری، بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی شده است و همۀ ما روزانه در حال یادگیری و دریافت اطلاعات جدید هستیم. در این زمانه، جمع‌آوری و توسعه و استفاده از دانش مسئلۀ بسیار مهمی است. تفکر بصری مهارتی است که با استفاده از آن می‌توانیم ایده‌ها، افکار و داده‌‌های مغزمان را مرتب کنیم.
پیچیده‌تر شدن مسائل روزمره، یادگیری‌های سطحی و زودگذر، ارتباط‌های نامؤثر و ناکارآمدیِ تفکرات کلامی باعث شده است بیشتر از قبل به استفاده از تفکر بصری ترغیب و تشویق شویم.
اگر علاقه‌مندید که بدانید تفکر بصری چیست، چه کاربرد و مزایایی دارد، چرا و چگونه باید از آن استفاده کنیم، خواندن این مقاله را از دست ندهید.

تفکر بصری چیست و چه اهمیتی دارد؟

تا اواخر دهۀ 1980 فرض بر این بود که فکر کردن، مبتنی بر زبان است. اما به مرور این موضوع تأیید شد که مغز ما برای درک سریع و به خاطر سپردن ورودی‌های تصویری سیم‌کشی شده است. تجسم در قالب نمودارها، نقاشی‌ها، تصاویر و انواع روش‌های دیگر به ما در درک اطلاعات پیچیده کمک می‌کند و در واقع یک تصویر که به خوبی طراحی شده باشد، سریع‌تر و بهتر از توصیف کلامی یا متنی، منجر به یادگیری‌ و درک می‌شود.
آلبرت انیشتین جملۀ جالبی دارد که می‌گوید: «اگر نتوانم چیزی را تصور کنم، نمی‌توانم آن را درک کنم.» گاهی اوقات کلمات یا متن به تنهایی برای ثبت آنچه در ذهن خود می‌بینیم کافی نیست. اینجاست که استفاده از تفکر بصری برای حل مسائل دشوار و پیچیده، انتقال مفاهیم، آموزش و یادگیری کمک‌رسان است.
قبل از اینکه انسان‌ها از نوشتار و دستور زبان برای انتقال ایده‌ها استفاده کنند، آن‌ها را ترسیم می‌کردند. این یعنی تصویرپردازی یکی از قدرتمندترین ابزارهای ارتباطی است. در حال حاضر ثابت شده است محتوایی که با یک تصویر ترکیب شده باشد، در مقایسه با محتوایی که صرفاً متنی است، بدون شک اثرگذارتر است.

تفکر بصری چه کاربردی دارد؟

سازمان‌دهی ایده‌ها

دانشجو باشیم یا صاحب کسب‌وکار، به صورت مستقل کار کنیم یا به صورت گروهی، باید بدانیم که تفکر بصری برای سازماندهی ایده‌ها و ارزیابی احتمالات ضروری است. صرف نظر از نقش یا شغلی که داریم، تفکر بصری روشی ارزشمند و حرفه‌ای برای تبادل ایده‌ها و مفاهیم، بارش فکری و خلاقیت است.

درک بهتر

تفکر بصری درک بهتری از سخن ما برای مخاطب ایجاد می‌کند، به آن اعتبار می‌بخشد و کمک می‌کند راه‌حل‌های خلاقانه‌ای را برای مشکلات ارائه ‌دهیم.

تصویری‌سازی ایده‌ها

ترسیم نقشه‌های ذهنی یا نمودارهای عنکبوتی هم کاربرد دیگر تفکر بصری است که می‌توانیم در جلسات بارش فکری (جلساتی که در آن آزادانه ایده‌هایمان را بیان می‌کنیم) و تفکر انتقادی از آن‌ها استفاده کنیم و بین ایده‌های مختلف ارتباط برقرار کنیم.

ارائۀ بهتر مطالب

تفکر بصری یکی از مؤثرترین شیوه‌ها برای ارائۀ ایده یا اطلاعات به مخاطب است بی‌آنکه موجب سردرگمی یا تفسیر نادرست شود. بنابراین برای ارائۀ هر موضوعی، به جای استفاده از متن در اسلاید، می‌توانیم مطالب را به شکل تصویری ارائه دهیم.

توضیح شفاف‌تر

به طور کلی اگر بخواهیم فرایندی را با جزئیات بیان کنیم یا رویکردی را گام‌به‌گام شرح دهیم و یا مشکلی را تجزیه‌وتحلیل کنیم تفکر بصری بهترین گزینه است.

تفکر بصری چه مزایایی دارد؟

تفکر بصری مزایای بسیاری دارد که در این مقاله به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

افزایش قدرت عملکرد

باتوجه به تحقیقات فراوانی که دربارۀ سبک‌های یادگیری و عملکرد مغز انجام شده است، اصلی‌ترین مزیت تفکر بصری تصدیق این باور است که وقتی بتوانیم دربارۀ آنچه می‌اندیشیم یا یاد می‌گیریم تصویرسازی کنیم به احتمال زیاد می‌توانیم آن را انجام دهیم.

پیشرفت حرفه‌ای

افراد حرفه‌ای به کمک ابزارهای تفکر بصری ارائه‌های بهتری در کسب‌وکار خود دارند، بحث‌های روشن و دقیقی ارائه می‌دهند، تنگناها و چالش‌ها را دقیق‌تر تجزیه و تحلیل می‌کنند، کارکرد مجموعه یا گروه خود را ارتقاء می‌دهند و درنهایت پیشرفت چشمگیری در کار و فعالیت خود دارند.

افزایش تعامل و مشارکت

هر ارتباط و تعاملی که بر پایۀ تفکر بصری با دیگران ایجاد کنیم نتایج و تأثیرات بهتری در پی دارد. زیرا تفکر بصری به شدت مغزمان را درگیر می‌کند و ما را از حالت منفعل بودن خارج و به سمت فعال بودن هدایت می‌کند.

پردازش و حفظ بیشتر اطلاعات

گاهی به دلیل پیچیدگی اطلاعات و دشواری حل مسائل جدید از پردازش و درک آن باز می‌مانیم. اینجاست که رویکرد تفکر بصری این فرایند را ساده می‌کند. علاوه بر آن طبق تحقیقات انجام شده اگر به اطلاعاتی که چند روز قبل شنیده‌ایم فکر کنیم فقط 10درصد آن را به یاد می‌آوریم. در صورتی که با جفت کردن همان اطلاعات با یک تصویر مرتبط، یادآوری آن تا 65درصد افزایش می‌یابد.

مدیریت آسان وظایف و کارها

آمارها نشان می‌دهد افراد هنگام پیروی از دستورالعمل‌هایی که علاوه بر متن، تصویر هم دارند، قطعاً عملکرد بهتر و آسان‌تری دارند. بر این اساس برای مدیریت بهتر کارها ایدئال است که از ابزارهای تفکر بصری مانند فلوچارت‌ها (روندنما) بهره بگیریم.

کنار هم قرار دادن ایده‌ها

در جلسات طوفان فکری ایده‌های متعدد و جدیدی برای حل مشکلات پیچیده ارائه می‌شود. اگر این ایده‌ها را در قالب بصری سازماندهی کنیم، در واقع ایده‌ها را به شکلی معنادار مطرح کرده‌ایم که ارزیابی آن بسیار آسان می‌شود و به راحتی می‌توانیم دربارۀ نقاط قوت و ضعف ایده‌های مختلف تصمیم‌گیری کنیم.

افزایش خلاقیت

مشکلات بزرگ و پیچیده به کمک راه‌حل‌های نوآورانه حل می‌شوند. گفتیم که تفکر بصری منجر به یافتن راه‌حل‌های نوآورانه می‌شود. در خلال همین راه‌حل‌های نوآورانه است که خلاقیت افراد به طور فزاینده‌ای شکوفا می‌شود.

تسهیل آینده‌نگری

در عصر حاضر پیچیدگی و ابهام رو به افزایش است. اگر بخواهیم دربارۀ آینده‌نگری در مسائل و ایده‌ها و استراتژی‌های کاری بنویسیم، لازم است آن را با نمایش بصری همراه سازیم تا دامنۀ تأثیر آن را افزایش دهیم. به ویژه زمانی که می‌خواهیم بینش خود را دربارۀ طرح‌های تکراری نشان دهیم، استفاده از تفکر بصری بر غنای آن می‌افزاید و آن را به روشی واضح و به یاد ماندنی مطرح می‌کند.

ابزارهای تفکر بصری چیست؟

چه به صورت کلامی فکر کنیم و چه به صورت مفهومی تصور کنیم، مغز ما این قابلیت را دارد که تصویرسازی کند. اما اگر بخواهیم این نوع تفکر را به دیگران منتقل کنیم باید از ابزارهای تفکر بصری استفاده کنیم. برخی از این ابزارها و کارکردهای آن عبارت‌اند از:

استفاده از تخته

استفاده از تخته‌های سفید در جلسات، به‌ویژه نوع دیجیتالی آن، راهی عالی برای انتقال سریع پیام است. تخته‌های سفید دیجیتالی علاوه بر فضای نامحدود، امکاناتی مثل گرافیک و نمادهای مختلف دارند که در ترسیم مدل‌ها و طرح‌ها کاربردی هستند.
اگر به تخته‌های دیجیتالی دسترسی نداشتیم می‌توانیم از تخته‌های سفید معمولی استفاده کنیم و ایده‌هایمان را با یادداشت‌های رنگی روی آن بچسبانیم.
بهتر است تمام ایده‎‌های خود را به یک تابلوی ایده تبدیل کنیم و با اضافه و کم کردن ایده‌ها به بهترین ساختار یا برنامه‌ریزی برسیم.

اینفوگرافیک‌ها نمایشی رنگارنگ و بصری از داده‌ یا دانش هستند که اطلاعات کلیدی را به طور واضح و مختصر ارائه می‌دهند.

اینفوگرافیک و نقشه‌های همدلی

اینفوگرافیک‌ها نمایشی رنگارنگ و بصری از داده‌ یا دانش هستند که اطلاعات کلیدی را به طور واضح و مختصر ارائه می‌دهند. نقشه‌های همدلی هم تجسمی ساده و مشارکتی هستند که اطلاعات خاصی دربارۀ کاربر یا مشتری را بیان می‌کنند.
هر دو ابزار باعث درک و نتیجۀ بهتر می‌شوند. بنابراین می‌توانیم از آن‌ها برای توسعۀ محصول یا فرایند استفاده کنیم و با ترکیب سایر اطلاعات کاربردی نگرش قدرتمندی دربارۀ یک موضوع یا سیستم به دست آوریم. این اطلاعات می‌توانند راجع‌ به نیازهای مشتریان یا کاربران باشند.

نمودارهای سازمانی

نمودارهای ارتباطی ساده‌ای هستند که تداعی‌کنندۀ شبکه‌های شخصی، حرفه‌ای یا اجتماعی هستند و نیازها و علایق ما را نشان می‌دهند. این نمودارها برای درک ارتباطات شرکت و ترسیم تعاملات و خطوط ارتباطی بسیار سودمند هستند. زمانی که بخواهیم کارمند جدیدی را استخدام کنیم یا خیّری را برای اهداف خیرخواهانۀ خود متقاعد کنیم، استفاده از نمودارهای سازمانی بهترین انتخاب است.

تابلوهای کانبان (تصویری)

تابلوهای کانبان برای نمایش مدیریت وظایف و فعالیت‌ها کاربرد دارند. به این شکل که با استفاده از کارت‌ها یا یادداشت‌های چسبنده در ستون‌هایی که برای به تصویرکشیدن هر مرحله از یک فرایند طراحی شده‌اند، رویه‌های کاری نمایش داده می‌شود. تابلوهای کانبان برای انجام کارهای گروهی مناسب‌‌اند. چون با استفاده از آن‌ها می‌توان کارهایی که هر بخش از آن به افراد مختلف سپرده شده است را بهتر پیش برد.

فلوچارت‌ها و نمودارهای تعاملی

از فلوچارت‌ها اغلب برای نشان دادن مراحل یک فرایند تجاری استفاده می‌شود. نمودارهای آن در اشکال و اندازه‌های مختلف هستند و مانند نمودارهای شماتیک و خطوط زمانی برای برنامه‌ریزی، مدیریت پروژه و افزایش تعامل بسیار کاربردی هستند.

نقشه‌های بصری

زمانی که به طوفان فکری نیاز داریم، قصد برنامه‌ریزی برای پروژه‌ای را داریم یا می‌خواهیم جدول زمانی بکشیم یا استراتژی بچینیم، نمی‌توانیم قدرت نقشه‌های بصری را نادیده بگیریم. در نرم‌افزار مایندمنیجر (Mind Manager) الگوهای بصریِ از پیش طراحی شده‌ای وجود دارد که شروع کار و توسعۀ تفکر بصری را ساده می‌کند.
نقشه‌های بصری از هر نظر برای ایجاد یک نمای کلی ایدئال هستند. چرا که به راحتی می‌توانیم فایل‌ها یا رسانه‌های مرتبط را از سایت‌ها، برنامه‌ها، پلتفرم‌ها و افراد مختلف به نقشه‌های خود اضافه کنیم.
از آنجایی که این ابزار، تفکر بصری، درک مفاهیم و ایده‌های شناور ذهنی را آزادانه فراهم می‌کند، با استفاده از آن می‌توانیم در فعالیت‌های انفرادی و گروهی بدون نگرانی دربارۀ نظم یا ساختار، خلاقانه‌تر فکر کنیم.

مخلص کلام

میل به انتقال هرچه سریع‌تر پیام و حفظ و تسهیل اطلاعات پیچیده تمایل افراد را به استفاده از تفکر بصری افزایش داده است. به دلیل کارکرد و مزایایی که تفکر بصری دارد خوب است که آن را درونی کنیم. زیرا در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که برای حل مسائل مختلف به خلاقیت نیاز داریم و خلاقیت کلید اصلی رشد و شکوفایی است. بر این اساس، در حال حاضر تفکر بصری اهرمی است برای بروز خلاقیت و نوآوری.
متفکران بصری با ابزارهای متعددی نظیر کاغذ، خودکار، کارت‌های فهرست، تخته‌های سفید دیجیتالی و نرم‌افزارهای گرافیکی فرایند فکری خود را به‌شکلی ملموس، واضح و اجرایی نشان می‌دهند.
مهم نیست که از تفکر بصری برای تحقق اهداف فردی بهره می‌گیریم یا گروهی. مهم این است که بتوانیم این مهارت را در جنبه‌های مختلف درست و اصولی به کار بگیریم.
تفکر بصری حل مسائل چالشی را جذاب و هیجان‌انگیز می‌کند. آیا شما هم با تفکر بصری ایده‌هایتان را سیم‌کشی می‌کنید؟ تاکنون چه نتایج و دستاوردی را از این مدل فکری کسب کرده‌اید؟ لطفاً آن را با یادمی به اشتراک بگذارید.